Oversteek bij Lobith luidt rampjaar 1672 in

Marciano Hendriks en Jesse Dercks maken documentaire over ‘Le Passage du Rhin’

LOBITH – Dit jaar wordt op veel plaatsen in Nederland het Rampjaar 1672 herdacht. Bijzonder is dat het Rampjaar 350 jaar geleden bij Lobith begon, toen het Franse leger er de Rijn overstak. De Heemkundekring Rijnwaarden herdenkt deze historisch belangrijke gebeurtenis op 11 en 12 juni. Marciano Hendriks maakte er, samen met Jesse Dercks, een documentaire over.

Door Carla Droste
Bron: Zevenaar Post

“Kijk, hier moet het ongeveer geweest zijn.” Marciano Hendriks wijst naar de plek in de Oude Rijn waar in de nacht van 11 op 12 juni 1672 duizenden Franse soldaten de rivier zijn overgestoken om de Republiek der Nederlanden te bezetten. Lodewijk de XIV, de Franse ‘Zonnekoning’, wil zijn gebied uitbreiden en de kleine, maar machtige Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden veroveren.
Eerder dat jaar heeft Frankrijk, met bondgenoten Engeland en de bisdommen Keulen en Münster, de oorlog aan de Republiek verklaard.

Hollandse Oorlog
‘Le Passage du Rhin’ is het begin van de Hollandse Oorlog (1672-1679). Een dag later staan de Fransen aan de Hollandse kant van de Rijn, vlak bij Kasteel Tolhuys.
De veldslag die bij Lobith plaatsvindt, gaat de boeken in als de Slag bij Tolhuys. De Hollandse huursoldaten hebben geen schijn van kans tegen het goed georganiseerde Franse leger.
Er vallen veel doden. Het Tolhuys gaat in de strijd verloren. Het kasteel met ‘de dikke toren’ brandt af. Alleen het Schipperspoortje blijft behouden.
In enkele weken tijd vallen drie provincies in handen van de vijand. Het jaar 1672 gaat de geschiedenis in als het ‘Rampjaar’, ook al omdat in dezelfde tijd de bisschop van Münster in het noordoosten en de Engelsen op zee de Republiek der Nederlanden aanvallen.

Lage waterstand
Marciano: “Het feit dat die oversteek en de veldslag hier bij Lobith hebben plaatsgevonden heeft alles te maken met het splitsingspunt van Rijn en Waal. In de loop van de 16e eeuw kwam het splitsingspunt steeds zuidelijker te liggen. Er stroomde steeds meer water door de Waal ten koste van de Nederrijn. De Nederrijn verzandde. De Fransen, onder leiding van generaal Condé, konden dankzij die lage waterstand de oversteek maken. Daarbij hebben ze waarschijnlijk wat hulp gehad van een boer uit de omgeving, die hen heeft gewezen op een doorwaadbare plaats in de rivier.”
Na deze slag ligt het oosten van het land voor de Fransen open. In allerijl wordt er een waterlinie tussen de Zuiderzee en de Merwede ingericht om de Franse troepen tegen te houden voor zij ook het gewest Holland zullen veroveren. Door het besluit van Prins Willem III om de dijken door te steken ontstaat er een ‘muur’ van water tussen de Zuiderzee en de grote rivieren. De Hollandse Waterlinie werkt. Het Franse leger wordt tot stilstand gebracht. Na zeventien maanden is de Republiek gered.

Documentaire
De korte documentaire die Marciano samen met Jesse Dercks heeft gemaakt gaat over vroeger en nu, over de natuur en de rol van de rivier in deze oorlog. Door middel van dronebeelden krijg je een beeld van de tocht die Lodewijk de XIV in 1672 heeft afgelegd voordat hij de Rijn bij Lobith overstak. “Er zijn veel herkenningspunten uit de omgeving te zien. We hebben beelden van Duitse vestingsteden en we vertellen waar Lodewijk is geweest en wat de Fransen hebben gedaan. Het maakt duidelijk waarom ‘Le Passage du Rhin’ in het Rampjaar zo bijzonder is.”

Studie Aardrijkskunde
Marciano is bijna klaar met zijn studie aardrijkskunde. Hij woont in Nijmegen, maar is geboren en getogen in Lobith. Daar is hij nog actief in het verenigingsleven.
In het nieuwe schooljaar start hij als docent aardrijkskunde op het Liemers College in Didam. Naast geografie is hij erg geïnteresseerd in de lokale historie, dus toen de Heemkundekring Rijnwaarden hem vroeg om een korte documentaire te maken over de Slag bij Tolhuys en het Rampjaar was hij gelijk enthousiast.

Overwinning
De Heemkundekring wil het Rampjaar 1672 herdenken en daarmee laten zien dat de lokale geschiedenis internationaal een belangrijke gebeurtenis is geweest. Hoewel Nederland niet overwonnen was, wordt de Rijnovergang bij Lobith in Frankrijk gevierd als een grote overwinning. In Nederland is er niet veel aandacht voor de overtocht, in Frankrijk des te meer. Zo zijn er afbeeldingen van de Rijnpassage terug te vinden in het Paleis van Versailles, in het Louvre en op de triomfboog Porte Saint Denis in Parijs.

“Mijn interesse voor aardrijkskunde en geschiedenis kwam voor deze documentaire goed van pas” vertelt Marciano. Het is niet zijn eerste documentaire. “Met Jesse heb ik twee jaar gewerkt aan de documentaire ‘Net Op Tijd’, over klimaatverandering en de relatie tussen mens en
natuur in de Alpen. De première vond twee maanden geleden in Nijmegen plaats. En we hebben een paar minidocu’s opgenomen, over mensen die een bijzondere relatie hebben met de natuur. Ik heb pasgeleden gehoord dat ik hiervoor door twee docenten van de HAN en mijn stagebegeleider van het Dominicus College ben voorgedragen voor de verkiezing van Filmleraar van het Jaar 2022 van het Nederlands Film Festival. Daar ben ik wel trots op.”

Gratis tentoonstelling
In het weekend van 11 en 12 juni wordt er door de Heemkundekring Rijnwaarden stilgestaan bij de Rijnoversteek en het Rampjaar 1672. De dronedocumentaire ‘Le Passage du Rhin 1672. In vogelvlucht’ is vanaf 11 juni tot 10 juli dagelijks, met uitzondering van maandag en dinsdag, van 13.00 tot 17.00 uur te zien op de gratis tentoonstelling ‘Passage du Rhin, Lobith 1672’, in het Gezondheidscentrum Geuzenwaard, Markt 5 in Lobith.

Informatie
Meer informatie over de herdenkingsactiviteiten, waaronder de onthulling van een Tolhuys-monument op 11 juni om 11.45 uur, is te vinden op: www.heemkundekringrijnwaarden.nl/Passage-du-Rhin.